مبانی آتش‌نشانی؛ پمپ‌ها

1-6- تعریف پمپ
 

ماشین هایی را که برای جا به جایی آب ومایعات دیگر استفاده می کنند، پمپ یا تلمبه می گویند وبوسیله محرکی مانند: موتور بنزینی – موتور گازوئیلی – موتور برق یا توربینهای بخار بکار می اندازند.

2-6- انواع پمپ 3 دسته هستند:
 

پمپهای پیستونی ومحوری
اجکتور پمپ
پمپ سنتریفیوژ

3-6- پمپ پستونی و محوری شامل:
 

پمپ ساده
پمپ بالابر
پمپ دوار
پمپ محوری

4-6- تعریف پمپ ساده
 

دراین پمپ مایع بوسیله پیستون فشرده شده ودراثر فشار جو ازمخزن به داخل لوله مکش بالا می آید.

5-6- تعریف پمپ بالابر
 

دراین پمپ بوسیله پیستون آب از چاه گود به بالا کشیده می شود واز خروجی به بالا می ریزد.

6-6- تعریف پمپ دوار
 

دراین نوع پمپ که بیشتر برای جابه جایی مایعات غلیظ وسنگین استفاده می شود وبر اصل فشار بر روی مایع کار می کند که بوسیله چرخ دنده ها فشاربر روی مایع وارد شده وبه داخل لوله می راند.

7-6- تعریف پمپ محوری (پمپ ملخی)
 

این نوع پمپ با دور زیاد و فشار کم وارتفاع مکش کم بیشتر برای آبیاری مورد استفاده قرار می گیرد.

8-6- اجکتور پمپ
 

دراین نوع پمپ آب تحت فشار که از پمپ دیگر تامین می شود از طریق نازل با سرعت زیاد آب بداخل لوله باریکی فرستاده شده وباعث خروج هوا از لوله خروجی می گردد.
دراثر کاهش فشار خلاء ایجاد شده فشار جو، آب را بدرون پمپ می راند واز لوله خروجی به بیرون می ریزد.
از این پمپ درمحیطهایی که امکان بردن پمپ های معمولی نیست استفاده می شود ویا برای جمع آوری آبهای سطحی ویا جابه جایی مایعات قابل اشتعال که با موتورهای پمپ دار معمولی امکان انفجار واشتعال وجود دارد بکار گرفته می شود.
پمپ اجکتور دارای دو ورودی ویک خروجی است که با تزریق مایع کم می توان مایع زیاد گرفت.

9-6- شرح پمپ سنتریفیوژ
 

این نوع پمپ ها دارای انواع مختلفی هستند که از لحاظ ساختمان و روش بهره برداری- تعداد پروانه – مقدار فشار – شرایط خروج مایع با هم متفاوت هستند.

10-6- قسمتهای تشکیل دهنده پمپ سنتریفیوژ
 

شامل: پروانه – پوسته – شافت وقطعات دیگر است.

11-6- پروانه
 

همه پمپ ها دارای تعدادی پروانه بر حسب نیاز می باشند وساختمان پروانه به سه صورت ساخته می شوند:
باز / 2- نیمه باز / 3- بسته
البته در آتش نشانی بیشتر از انواع بسته استفاده می شود.
کارپروانه
کار پروانه در پمپ ایجاد فشار در مایع وسرعت دادن به مایع وراندن مایع به جلو می باشد.

12-6- پوسته
 

پوسته شکلی حلزونی دارد که پروانه ها سوار بر روی شفت در داخل پوسته بگردش در می آیند و آب را به بیرون می رانند.
درقسمت های داخلی پوسته بر روی بدنه- در اطراف پروانه ها تعدادی پره های ثابت راهنما در نظر گرفته شده است که کارشان جمع آوری آب وهدایت آن به پره های بعدی ویا راهنمایی به سمت خروجی می باشد ضمناً پره های راهنما ایجاد فشار در مایع نیز می کنند.

13-6- شافت
 

نیروی موتور محرکه از طریق میله ای که شافت نامیده می شود وارد پمپ شده، و پروانه ها را بگردش در می آورد وگردش پروانه ها در داخل پوسته وجابه جایی مایع بستگی به گردش شافت ونیروی محرکه آن دارد.

14-6- ناف پمپ
 

محلی که شافت وارد پمپ می گردد ناف پمپ می گویند که این محل باید حتماً آب بندی باشد تا ازخروج آب از قسمت پوسته به خارج وقسمت موتور و ورود روغن به پوسته پمپ جلوگیری نماید. درغیر اینصورت باعث مخلوط شدن آب و روغن در داخل موتور محرکه وبروز اشکالات دربازدهی پمپ وبخصوص درزمان آبگیری می گردد.

15-6- روش آب بندی ناف پمپ
 

ناف پمپ را به سه طریق آب بندی می نمایند.
ذغال ثابت
ذغال متحرک
نخ نسوز
بوسیله ذغال ثابت وسخت که بصورت حلقه ای شکل در اطراف میله بر روی پوسته قرار دارد محل را کاملاً می پوشانند.
بوسیله دو قطعه ذغال سخت به شکل نیم دایره که در اطراف میله قرار دارند وذغال تحت فشار فنرهای قوی بطور دائم محل ورود میله به پوسته را درحالت آببندی نگهداری می کند.
استفاده از الیاف نخهای نسوز مخصوص که محل ورود میله به پوسته را پرمی کند و بوسیله پیچ قابل تنظیم است این نقطه را آببندی می نمایند.

16-6- تامین نیروی محرکه پمپ
 

نیروی محرکه پمپ بوسیله موتور ماشین یا موتور کوچک دیگری که از نیروی برق وگازوئیل – بنزین استفاده می کند تامین می گردد وبوسیله شافت این نیرو به پمپ انتقال یافته ودور پمپ وگردش پروانه ها وبازدهی پمپ به نیروی موتور اصلی بستگی دارد.

17-6- آبگیری با پمپ
 

به دو روش بوسیله پمپ می توانیم آبگیری نمائیم:
درروش اول بوسیله آبهای تحت فشار مانند شیر هیدرانت یا منابع آب در ارتفاع ویا بوسیله موتور دیگر به پمپ آبرسانی می کنیم.
در روش دوم بوسیله خود پمپ ازمنابع روباز مانند:
استخرها – چاهها- آبگیری می نمائیم.
روش آبگیری از استخر
با لولهای خرطومی تا عمق 10 متری می توانیم بوسیله پمپ های سنتریفیوژ آبگیری نمائیم.

18-6- دستگاه تخلیه پمپ
 

برای خالی کردن هوای درون پمپ ولوله های خرطومی درهنگام آبگیری از دستگاه تخلیه پمپ که بر روی پمپ نصب گردیده است استفاده می شود وپس از تخلیه هوا فشار جو باعث ورود آب وبالا آمدن آب در دورن لوله های خرطومی ورسیدن آن به داخل پمپ می گردد تا مورد استفاده قرار گیرد.
انواع مختلف دستگاههای تخلیه بر روی موتور پمپ ها.
دستگاه تخلیه نوع پیستونی
دستگاه تخلیه نوع دودی
دستگاه تخلیه نوع واتر رینگ
دستگاه تخلیه نوع دورانی
دستگاه تخلیه نوع واترسیل

19-6- قسمتهای مختلف یک موتور پمپ از نظر ظاهری بشرح زیر می باشد:
 

فشار سنج ها
خروجی آب
اهرم تخلیه آب زمستانی
ورودی آب
اهرم با کلید تخلیه هوا
شیر برگشت آب به منبع
اینداکتور تنظیم کف
عقربه نشان دهنده مقدار آب درون تانک آب وعقربه نشان دهنده مقدار کف درون تانک کف.

20-6- تعریف فشار سنج
 

تعیین میزان فشار ایجاد شده توسط پمپ بوسیله فشار سنج معلوم می گردد.

21-6- فشار سنج ساده – فشار سنج مرکب
 

فشار سنج ساده
دارای صفحه ای است که بر حسب اتمسفر یا بار درجه بندی می شود وعقربه مقدار فشار خروجی را نشان می دهد وبا توجه به دهنده خروجی لوله مقدار آب خروجی را در دقیقه محاسبه می کنند. محل نصب این فشار سنج قسمت خروجی پمپ است.
ممکن است پمپ دارای تعدادی فشار سنج ساده باشد که به طرز قرار گرفتن پروانه ها وخروجی آب از پروانه ها ومیزان فشار و آبدهی پمپ بستگی دارد و فشار و فشارهای مختلفی را در خروجیها مختلف نشان می دهد.
فشار سنج مرکب
این فشار سنج دارای دو سری درجه بندی که یکی نشان دهنده مقدار ارتفاع سطح آب تا دهنده ورودی پمپ ( یعنی مقدار فاصله ای را که باید بوسیله دستگاه تخلیه پمپ ایجاد خلا گردد) که بر حسب متر محاسبه می گردد ودرجه بندی دیگر مقدار فشار ورودی آب بدرون پمپ از طریق لوله خرطومی را نشان می دهد وبر حسب اتمسفر ویا بار درجه بندی شده است ومعمولاً درمسیر ورود آب نصب می گردد ودارای صفحه ای دو رنگ است.

22-6- قسمت ورودی آب به پمپ
 

هر پمپ دارای یک ورودی آب می باشد که معمولاً قطر آن بزرگتر از خروجیها در نظر گرفته می شود وقالباً 1/24 اینچ می باشد.

23-6- قسمت خروجی آب از پمپ
 

هر پمپ دارای 2 یا 4 خروجی با توجه به نوع پمپ ومیزان آبدهی می باشد که خروجیها با قطره های مختلف درنظر گرفته می شوند.
اهرم تخلیه آب درون پمپ:
چون درزمستان ممکن است آب در درون پمپ مانده و یخ بزند اهرمی جهت تخلیه آب درون پمپ درنظر گرفته شده است تا درمواردی که پمپ به مدت طولانی مورد استفاده قرار نمی گیرد آب آن را خالی نمایند.

24-6- اهرم درگیر کننده پمپ وموتور
 

دربعضی از موتور پمپ های پرتابل اهرمی جهت درگیری موتور با پمپ درنظر گرفته شده تا درموارد لازم پس از روشن کردن موتور و گرم شدن آن بوسیله اهرم پمپ بکار می افتد وکارش قطع ووصل نیروی محرکه به پمپ است.

25-6- کلید تخلیه هوا: هواگیری
 

درهنگام آبگیری از منابع روباز پس از درگیری موتور با پمپ با روشن کردن کلید ویا وصل اهرم بر روی پمپ نصب شده است دستگاه تخلیه هوا بکار می افتد و پس از خارج نمودن هوا از قسمت خروجی وبدنبال آن کشیدن آب به داخل پمپ باید کلید یا اهرم قطع گردد.
ضمناً درهنگام تخلیه باید کلید خروجیها بسته باشند والا تخلیه هوا بخوبی انجام نشده و آبگیری صورت نمی گیرد.

26-6- شیر برگشت آب به تانک: (شیر فشار شکن)
 

بر روی پمپ هایی که نصب بر روی خودروهای آتش نشانی می باشند شیری تعبیه شده است که از طریق پمپ آب به تانک برگشت می دهد که با اهرم کنترل می گردد- زمانی که پمپ درحال کار است وخروجیها بسته هستند برای اینکه آب درون پمپ گرم نشود ودر اثر فشار ایجاد شده به پمپ صدمه نرسد شیر را باز می کنیم تا از طریق این لوله آب به دورن تانک رفته و در بین پمپ وتانک در گردش قرار گیرد- اما در زمان استفاده از لوله های خروجی و زمانی که پمپ درحال کف رسانی است نباید این شیر باز باشد.

27-6- شیر اصلی انتقال آب تانک به پمپ (شیر مادر)
 

بوسیله اهرم این شیر راه ورود آب از طریق تانک به پمپ را باز وبسته می کند و یکطرفه از سمت تانک به سمت پمپ آب را به جریان در می آورد.

28-6- پمپ 165- R(1)
 

دارای دو خروجی 1/2 2 اینچ ودو خروجی 1/2 1 اینچ است. این پمپ دو فشار بوده با فشار BAR 10 فشار معمولی در دقیقه 2000 لیتر آبدهی دارد وبا فشار BAR 40 فشار قوی در دقیقه 350 لیتر آب از خروجی خارج می شود. دارای یک ورودی آب به قطر 1/2 4 انیچ است.
قسمتهای مختلف این پمپ عبارتند از:
شیر مادر- شیر فشار شکن- درجات فشار سنج- اهرم درگیر پمپ – اهرم تخلیه آب پمپ – درجه نشان دهنده مقدار روغن پمپ- اینداکتور مخصوص کف-
دراین پمپ اهرم درگیر کننده موتور ماشین با پمپ درجلو قسمت اطاق راننده درکنار دنده ماشین قرار دارد وپس از درگیر شدن بوسیله گاز دستی دور پمپ کنترل می شود یعنی با افزایش دور موتور ماشین نیرو از طریق شافت به پمپ رسیده وپروانه ها سریعتر می چرخند و آب با سرعت بیشتری به حرکت در می آید.

29-6- پمپ پرتابل 75- R با موتور فولکس
 

دارای دوخروجی 1/22 اینچ و یک ورودی 1/24 اینچ است با فشار 8اتمسفر یا بارکار می کند.
سیستم تخلیه از نوع پیستونی دارای دو توربین سری شده که تا 1600 لیتر در دقیقه آبدهی دارد.
قسمتهای مختلف این پمپ عبارتند از:
اهرم درگیر کننده – اهرم تخلیه آب- کلید استارت موتور – کلید خاموش – اهرم گاز وساسات – چراغ روغن- درجه وروغن پمپ ودرجه روغن موتور.
درهنگام کار با پمپ ها باید به موارد زیر توجه شود:
روغن موتور و پمپ بازدید شود.
از نظر سوخت موتور بازدید گردد تا در هنگام کار، پمپ ازکار باز نماند.
درشرایط هوای سرد موتور پس ازگرم شدن با پمپ درگیر شود.
کلیه شیرها بسته و پس از بکار افتادن پمپ شیرهای مورد لزوم باز شوند.
پس از اتمام کار، موتور و پمپ مجدداً بازدید شده وبرای عملیات بعدی بصورت آماده درمحل اصلی قرار گیرد.

پی‌نوشت‌ها:
 

1-Rمخفف اسم شرکت روزنبار ROZENBARسازنده پمپ است.
 

منبع: مبانی آتش نشانی ،محمود مقاری ، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور - 1378